In de klassieke muziek draait alles om de compositie. De seksualiteit van de componist bijvoorbeeld is niet relevant. Maar de makers van de concertserie Spraakmakers denken daar anders over. Topacteurs Gijs Scholten van Aschat, ‘Ntianu Stuger en Rick Paul van Mulligen combineren actuele verhalen met memorabele composities uit de klassieke muziek. Zo bespreekt Van Mulligen aan de hand van Samuel Barbers Strijkkwartet het thema seksuele diversiteit.
Tekst: Annika Hoogeveen Foto: Mirte Slaats
Rick Paul van Mulligen: Spraakmakers bestaat uit drie verschillende onderdelen. Mijn gedeelte is Queer Classic. Ik heb heel lang gesproken met Rick Steggerda (een van de verhalenschrijvers, red.) over wat queer voor mij betekent. Hoe het voor mij voelt om naar een queer componist te luisteren. En heeft het meerwaarde als ik weet dat degene homoseksueel was? Aan de hand van deze gesprekken heeft Rick een verhaal geschreven voor bij Strijkkwartet (uitgevoerd door het Matangi Quartet, red), een muziekstuk van de Amerikaanse componist Samuel Barber.
Beïnvloedt de seksuele achtergrond van een componist hoe je naar dient muziek luistert?
Ja. Wanneer ik ervan op de hoogte ben, dan luister ik er anders naar. Dan ligt mijn focus op herkenning. Tijdens de voorstelling bespreek ik dit in de hoop dat het publiek het ook hoort. Het is natuurlijk vrij interpretabel, wat men bij muziek hoort of voelt, dus dat vond ik een interessante ingang.
Zijn actuele verhalen wel te combineren met muziek uit een ver verleden?
Klassieke muziek heeft geen teksten die afleiden, het zorgt ervoor dat je er geconcentreerd naar kunt luisteren; een analyse maken van de emoties die het oproept. Muziek kun je naar de huidige tijd trekken, omdat het een van de kunstvormen is dat je het snelst raakt. Daarom is het makkelijk te combineren met actuele teksten. Onder een dramatisch stuk met veel blazers dat hard en agressief klinkt, kun je een modern woedend relaas plaatsen.
Hoe ben je onderdeel geworden van Spraakmakers en waarom wilde je er een deel van uitmaken?
Ik ben benaderd nadat ze mij hadden zien spelen in Queer Planet van het Nationale Theater. Als aanvulling op de voorstelling wilden de makers graag iemand die het thema queer ging aanpakken. Het leek mij interessant om te doen, vooral omdat klassieke muziek soms een log instituut is. Van veel componisten weet je niet of ze homoseksueel waren. De seksualiteit doet er vaak niet toe, omdat het om de muziek gaat en niet de componist. Daarom vond ik het een boeiend concept om daar nu eens een andere blik op te werpen. Om te onderzoeken of hun seksuele achtergrond wellicht reden is wáárom de muziek zo geworden is.
Hoe zit het met jouw inspraak in Queer Classic?
De componist en muziekstukken waren al gekozen. Maar het is mijn verhaal. Gebaseerd op mijn gevoelens en ervaringen. Ik heb gezegd waar voor mij de herkenning zat en wat ik erbij voelde; bij een bepaald stuk herleefde ik de eenzaamheid van vroeger. Tijdens Barbers Strijkkwartet zijn er allerlei momenten waarin ik de muziek bespreek en wat ik daaraan wil verbinden qua eigen verhaal.
Kende je Samuel Barber voor Spraakmakers?
Nee. Dat geldt sowieso voor klassieke muziek: ik vind heel veel mooi en ik weet niks. (lacht) Ik heb geen idee wie wat heeft gemaakt. Maar het was leuk om me in Barbers leven en muziek te verdiepen.
Heb je meer waardering voor hem gekregen?
Ja, ik voel me nu persoonlijk verbonden met de muziekstukken. Dat komt natuurlijk ook omdat ik er mijn eigen invulling aan heb gegeven. Ik heb het idee dat ik de man enigszins heb leren kennen.
Hoe denk je dat Barber de huidige tijd zou beleven?
Sowieso sneller zijn geaardheid kenbaar maken. Dat is enerzijds het grote verschil met toen, maar anderzijds ook weer niet. Als queer verblijf je in een wereld en maatschappij waarin de meeste mensen niet zijn zoals jij. Hoe lief en accepterend ze ook zijn, in essentie ben je een buitenstaander. Dat resulteert in een gevoel van eenzaamheid en dat zou Barber nu nog steeds ervaren. Dat hoor ik ook terug in zijn werk en ik denk dat dat gevoel in de huidige tijd nog steeds in zijn muziek terug te vinden zou zijn.
Klinkt treurig.
Ook verbindend. Voor de mensen die zich daar in herkennen, want dat zijn er veel. Dat is een van de redenen waarom ik het zo bijzonder vindt om Spraakmakers te doen. De eerste keer dat we de voorstelling deden waren er veel queer mensen en daar zit verbinding in. Uiteraard was er ook veel bezoekers die niet queer waren, maar zich alsnog herkenden in dat eenzame ik-tegen-de-rest gevoel. In essentie voelt iedereen zich anders.
De gekwelde kunstenaar maakt de mooiste kunst; zouden muziekstukken even indrukwekkend zijn als het leven van die artiesten soepeler was verlopen?
Ik geloof niet dat als iedereen gelukkig zou zijn, er geen mooie kunst meer gemaakt zou worden. Zelf ben ik redelijk gelukkig en het gaat best goed. (lacht) Wel snap ik dat het te zien of horen is wanneer iemand gepokt en gemazeld door het leven gaat. Het voegt meerdere lagen toe. Je wenst het niemand echter toe. Daarnaast denk ik dat mensen zoveel talent bezitten dat ze geen tragedies nodig hebben om iets bijzonders te creëren.
Spraakmakers is van 25 januari t/m 4 februari 2024 te zien in de diverse Nederlandse theaters. Voor meer informatie: www.spraakmakers.net
Dutch 
English