Moonage Daydream was een van de meest bijzondere films van 2022. Brett Morgen (53), regisseur van Kurt Cobain: Montage of Heck en Jane was het brein achter dit krankzinnige project. Gebaseerd op duizenden uren aan beeld, werkte de documentairemaker zeker vier jaar aan een betoverende documentaire over David Bowie. En het kostte ‘m bijna zijn leven. Gentlemen’s Watch zoomde met de regisseur.
Tekst: Jorrit Niels Fotografie: Francois Berthier, Universal Pictures
Let wel: Moonage Daydream is geen rechttoe-rechtaan docu van geboorte tot dood, maar een haast impressionistisch filmisch beeld dat een idee geeft van de persoon Bowie. De documentaire van regisseur Brett Morgen volgt het buitengewone creatieve leven van de in 2016 overleden popcultuuricoon. De film ging in mei in première op het filmfestival van Cannes, met lovende recensies en krijgt nu een bioscooprelease. Een spektakel dat Bowie’s enorme persoonlijkheid waardig is. De bijna zintuiglijke ervaring (niet overdreven) zie je het best op het grootste scherm mogelijk, waar de 140 minuten voorbijvliegen.
De film is gemaakt met medewerking van Bowie’s erven, hadden ze enige invloed?
“Ze zeiden dat ik de film moest maken die ik wilde maken. David was hier niet om mijn werk te autoriseren, dus het is niet David Bowie over David Bowie, maar Brett Morgen over David Bowie. Door hun medewerking had ik toegang tot duizenden uren aan materiaal. In totaal waren het wel vijf miljoen media-items, van videoarchieven tot aan master-opnames van zijn nummers.”
Hoe begin je aan zo’n monsterklus?
“Ik begin elke film met het lezen van elk boek over het onderwerp, zodat ik context kan creëren voor het ervaren van de ‘media’. Dan verzamel ik alle bestaande beelden, en zodra ik denk dat ik compleet ben, begin ik het materiaal chronologisch te screenen. Ik wist dat de film meer een IMAX-ervaring zou worden en niet-biografisch. De doorgaande lijn was chaos en vergankelijkheid.”
Wat betekent dat in de praktijk?
“Als ik door de materialen ga, probeer ik het meestal gewoon te absorberen. Je krijgt maar één kans om iets voor het eerst te zien. Dus ik probeer mezelf onder te dompelen tot ik het einde heb bereikt, zonder aantekeningen. En dan begin ik te schrijven. Dus twee jaar lang was het alsof ik televisie ging kijken. Elke dag naar David Bowie kijken. Alles werd digitaal naar mijn kantoor overgebracht. We hebben elk document gescand. Ik vroeg de medewerkers om de zaken in ieder geval chronologisch te ordenen, maar er was geen inhoudsopgave. Ik zou weten welk jaar ik die dag zou bekijken, maar dat was het. Dan kom je achter juweeltjes, zoals beelden van de Diamond Dogs-tour waarvan ik het bestaan niet eens kende.”
Indrukwekkend, maar iets dat je bijna fataal werd.
“Ik was mijn eigen editor, producent én regisseur voor deze film. Daarbij voelde ik een enorme verantwoordelijkheid om iets moois af te leveren. Dat werd mij te veel en kreeg een enorme hartaanval. Ik was een paar minuten geflatlined en heb een week in coma gelegen. De reden: die verantwoordelijkheid en mijn leven was uit balans.”
Hoe was het om daarna weer aan de slag te gaan?
“Ik heb drie kinderen en toen ik enigszins was hersteld, dacht ik: ‘Wat is de boodschap van mijn leven geweest?’ Heel hard werken? Nee, het moest meer zijn dan dat. Het maakproces werd voor mij een soort gids over hoe te overleven, hoe ik het meest bevredigende leven kan leiden dat ik maar kan leiden. Ik realiseerde me dat de film een kans zou zijn om die boodschap door te geven aan mijn kinderen en de rest van de wereld. Een levensbevestigende boodschap. Ik had deze film niet kunnen maken zonder die ervaring. Als je de film ziet, gaat het er heel erg om dat je elke dag en elk moment leert waarderen.”
Is er iets van Bowie dat het meest indruk op je maakte?
“Er is een zin in de film waar David zegt: ‘Het moment dat je je realiseert dat je meer dagen hebt geleefd dan je voor je hebt, is het moment dat je echt je leven kunt gaan leven en er een acceptatie binnenkomt.’ David had zo’n evenwicht en balans -ik kende hem niet persoonlijk, maar uit mijn ervaring met het doornemen van alle media- dat ik voelde dat hij me door mijn herstel leidde. Op mijn beurt was ik in staat om dat in de film te gieten, zodat het ging over iets heel anders. Het werd een viering van elk moment.”
Het is bewust geen rechttoe-rechtaan docu, waarom?
“Moonage Daydream is geen film over David Jones (Bowie’s echte naam red.). En het is geen film over David Bowie. Het is een film over ‘Bowie’. De beeldtaal van de film was dat alles performance is. Dus of hij nu een acteur is in The Man who Fell to Earth, of hij op het podium zingt of een interview doet, het is allemaal een optreden. Daarbij wilde ik per se iets voor de bioscoop maken. Bioscopen hebben de beste geluidssystemen om naar muziek te luisteren. Waarom zou ik dan beeld en ruimte verspillen aan een biografie die je ook op Wikipedia kunt lezen? Ik wilde een vorm van film creëren die ervaringsgericht is. Een nieuwe manier om de essentie van een artiest over te brengen. Ik wil een film maken die slechts een onderdompeling is in zijn creativiteit. Dat was destijds mijn pitch en dat zie je nu op het witte doek.”
Dutch 
English