Het Fotomuseum in Maastricht toont een spraakmakende tentoonstelling van de Britse fotograaf en filmmaker Alison Jackson. Een unieke, scherpzinnige kijk op de hedendaagse celebrity cultus en de gevoelige verhouding tussen privacy en openbaarheid.

Tekst: Kirstin Hanssen Fotografie: Alison Jackson

Wie het werk van Alison Jackson (1960) bekijkt, krijgt het gevoel een stiekeme getuige te zijn van de meest sappige scenes: Kate Middleton en Meghan Markle verwikkeld in een cat fight, de overleden Queen Elizabeth met een tijdschrift op het toilet, en Donald Trump in een prikkelende rendez-vous met Miss Mexico bovenop zijn bureau… Jackson’s foto’s tonen op het eerste gezicht beroemdheden die betrapt zijn tijdens een cruciaal moment.

Niets is echter minder waar. Voor de enscenering van de paparazzi shots en documentairebeelden zijn lookalikes en acteurs gezocht. De gedachte erachter: onze samenleving is geobsedeerd door het leven van celebrities. Privélevens zijn een publiek mediaspektakel en consumeerbaar product geworden. Is de grens tussen echt en geënsceneerd nog relevant? Alison Jackson drukt het radicaal uit: “De waarheid is dood. Niets wat we zien is betrouwbaar. Alles kan nep zijn en niets is authentiek.”

De dood van Diana

Haar werkwijze ontstond min of meer noodgedwongen toen ze aan het Royal College of Art in Londen fotografie studeerde, na een opleiding beeldhouwkunst. “Toen stierf prinses Diana en wat er vervolgens gebeurde, verbijsterde me. Waarom rouwde de wereld zo intens voor iemand die niemand persoonlijk kende?

“Ik geef de voorkeur aan echte mensen als lookalikes”

Ik onderzocht Diana’s publieke en privéleven, haar kat-en-muisspel met de media. Daar wilde ik iets mee doen. Ik overwoog om Mario Testino’s iconische portretten van Diana te gebruiken, maar het Royal College of Art waarschuwde voor juridische problemen. Om dit te vermijden, begon ik met zelfportretten, maar ik was niet tevreden en dus zette ik modellen in,” vertelt Jackson.

Het leidde onder meer tot een indrukwekkend beeld van dubbelgangers van prinses Diana, Dodi Fayed, en hun denkbeeldige liefdeskind. “Destijds was Diana verliefd op Dodi, maar was ze met hem verloofd? Is ze vermoord omdat ze zwanger was van een Arabische man? Vragen die iedereen bezighielden. De foto’s veroorzaakten complete opschudding.

Ze wilden me zelfs van school sturen, want de banden met het koninklijk huis waren nauw. In de kranten werd gretig gebruik gemaakt van de serie, maar tegelijkertijd werd ik zwaar bekritiseerd. Het was een heftige tijd. Opvallend genoeg vroegen diezelfde media me later om voor hen te werken.”

Trump’s pruik en Kim’s billen

Na die eerste reeks volgden vele andere werken waarin niet alleen dubbelgangers van leden van de Britse koninklijke familie, maar ook andere beroemdheden op gewaagde wijze werden vastgelegd. Een terugkerend figuur in het werk is Donald Trump. Jackson licht toe: “Ik ben absoluut niet pro-Trump, maar hij is een genie als het gaat om het creëren van publiciteit. Hij stopt niet met het verspreiden van slechte verhalen over zichzelf, en dat doet hij met opzet, want zo krijgt hij altijd aandacht.” De realisatie van haar werk vergt een lange productietijd.

“We zijn bezeten van beelden”

“Het is echt een nachtmerrie! Niet alleen moet ik maandenlang op zoek naar dubbelgangers en vreemden op straat achtervolgen, maar dan ben je er nog niet. Denk aan het haar, de make-up. Zo slaagde geen enkele haarstylist erin om de pruik voor ‘mijn’ Trump te maken. Ik moest zelf aan de slag en was bijna een jaar bezig. Of neem bijvoorbeeld de billen van Kim Kardashian die maar groter werden. Moest ik weer helemaal opnieuw beginnen.”

Bezeten van beelden

Naast smeuïge foto’s, maakt multitalent Alison Jackson  ook hyperrealistische sculpturen van beroemdheden en schuwt ze bovendien live performances niet. In Londen misleidde ze talloze fans met een in scène gezette koninklijke stoet, waarbij ook de politie in eerste instantie dacht dat het om de echte royals ging en de koets tot vlak voor Buckingham Palace begeleidde.

“Nee, we zijn niet gearresteerd, we deden niks illegaals.” In New York werd 5th Avenue door de politie afgezet voor een fake Trump met een halfnaakt model in een Bentley. De publieke chaos werd zo groot dat de politie hen naar de Trump Tower escorteerde. Ze merkt op: “Het is bizar hoe mensen op de verschijning van een beroemdheid reageren. In New York wilde iedereen een selfie met Trump maken.

De menigte werd gek en weet je, het waren bijna allemaal Democraten. Fascinerend, niet? Het toont aan hoe bezeten we zijn van beelden.” Ze deelt nog meer anekdotes, zoals toen ze een man aanklampte die sprekend op George Clooney leek, maar het de echte acteur bleek te zijn. “Toen ik met de Clooney double naar een nachtclub ging, wierpen vrouwelijke fans zich binnen vijf seconden letterlijk op hem. Zo overweldigend.”

‘Another fake’

Alison Jackson voegt een extra laag van complexiteit toe aan de vraag ‘Wat is echt en wat niet?’ door echte beroemdheden samen te brengen met dubbelgangers. Ze heeft bijvoorbeeld een reeks foto’s gemaakt waarin de echte Sir Elton John poseert met een lookalike van Queen Elizabeth. Het resultaat is verbluffend.

“Trump zegt toch ook alles wat hij wil?”

Terwijl artificial intelligence (AI)  zijn intrede maakt in de kunst, rijst de vraag of Jackson hier ook gebruik van zal maken. “We treden nu deze wereld binnen, en hoewel we grotendeels al in een nepwerkelijkheid leven, geef ik de voorkeur aan het gebruik van échte mensen als lookalikes. AI beschouw ik als another fake, en ik onderzoek dit thema momenteel in een nieuwe film over deep fake, AI en lookalikes, maar daar kan ik verder niets over kwijt.”

Publieke objecten

Na vijfentwintig jaar stelt ze geen grenzen aan wat ze maakt. “Behalve dan dat mijn werk legaal moet zijn. Ik wil niet aangeklaagd worden. Donald Trump zegt toch ook alles wat hij wil? Natuurlijk vindt niet iedereen het leuk, maar dat weerhoudt me niet om door te gaan met wat ik doe. De grote namen begrijpen overigens wel waar ik mee bezig ben.

Zij weten als geen ander hoe de media façades en publieke persona’s creëren. Dat is de macht van beeldtaal, een katalysator om je te laten geloven wat zij willen.” Volgens haar zijn celebrities een soort objecten waarop we onze eigen gevoelens kunnen projecteren. Ze besluit: “Hun werkelijke verhaal is doorgaans vrij saai. Dichter T.S. Eliot zei het al, ‘de mensheid kan niet veel realiteit verdragen’. Daarom is een medium als Instagram zo populair. Een semi-fictieve werkelijkheid is zoveel makkelijker om in te leven.”

De expositie ’Truth is Dead is van 23 maart t/m 15 september 2024 in het Fotomuseum aan het Vrijthof in Maastricht te zien.

Check ook: alisonjackson.com

fotomuseumaanhetvrijthof.nl

STIJLPASPOORT ALISON JACKSON

Camera: Sony en mijn iPad

Kunstenaar: Andy Warhol

Stad: Santa Monica, Los Angeles

Instagram: @fotografiska

Beroemdheid: “Love to hate Donald Trump”
Rode lipstick: Chanel

met kapitalen zonder puntjes wordt geschreven. Kies jij?