De Brits-Nederlandse fotograaf Jimmy Nelson (1967) geniet internationale bekendheid om zijn iconische boeken ‘Before They Pass Away’ (2013) en ‘Homage to Humanity’ (2018). Vrijwel continu reist hij de wereld over om op de meest afgelegen plekken unieke gemeenschappen te portretteren in hun pure schoonheid en traditionele uiterlijke verschijningen. Dat werd hem niet altijd in dank afgenomen. “Toen ik stopte met vechten tegen de kritiek kon ik de kunstenaar worden die ik ben.” De fotograaf exposeert momenteel in het nieuwe fotografiemuseum in Maastricht.Na de verschijning van ‘Before They Pass Away’ publiceerde Gentlemen’s Watch een groot interview met Jimmy Nelson. Vijf jaar later vertelt hij in zijn Amsterdamse studio: “Het was bijna niet gelukt om dat boek gepubliceerd te krijgen. Uitgevers geloofden er niet in. Inheemse volkeren? Vergeet het. Mensen willen naakt. Modellen. Mode. Bovendien werd me verteld dat ik niemand was. Niet ‘googlebaar’.
De uiteindelijke uitgever bracht het boek op de markt, omdat hij me aardig vond en zag dat ik mijn best gedaan had, maar niet omdat hij erin geloofde. Na de publicatie volgde echter een tsunami aan interesse.
Er zijn zo’n 4.000 publicaties over het boek verschenen. In het begin was de feedback op mijn project lovend. Maar, in landen waar Engels de moedertaal is, kwam er al gauw kritiek. Van de pers, van individuen, van culturele organisaties. Ik ontving dreigende berichten.
Hoe durfde ik te zeggen dat die volkeren ‘stervende’ zijn en wie was ik om ze vast te leggen zoals ik gedaan heb. Het zijn geënsceneerde beelden, in die zin dat ik de compositie bepaal. Het decor, de natuur, is echt. De mensen zijn echt. No Photoshop.
In veel gevallen dragen ze hun dagelijkse kleding of lichaamsbedekking. In sommige gevallen hun traditionele outfits. Ik fotografeer ze op hun allermooist. Dat is hoe ik als kunstenaar hun culturele erfgoed vereeuwig.”
VOORBIJ DE FOTOGRAFIE
De negatieve publiciteit heeft het project uiteindelijk gebracht tot waar het nu staat. Van ‘Before They Pass Away’ zijn maar liefst 350.000 exemplaren verkocht. Jimmy’s ogen fonkelen. Hij vervolgt: “Ik ben vastberaden in wat ik doe als een kunstenaar. Ik houd niet van titels, maar dat is wat ik ben en niet een antropoloog. Ik ben gestopt met vechten. Dat is de wonderschone ironie van het leven. Je luistert naar een stem. Je besluit die stem te volgen. Vervolgens word je daarvoor verguisd. Wat doe je dan? Steek je je kop in het zand, of houd je op met het verdedigen van waar je voor staat?Een nieuwe deur in mijn ziel ging open. Ik heb in mijn jeugd extreme dingen meegemaakt (Jimmy Nelson verbleef in zijn kindertijd op een Britse kostschool waar hij door paters jarenlang emotioneel en fysiek mishandeld werd – red. GW). Ik had een diepe kuil gegraven en er beton overheen gestort. Toen kwam de kritiek en voelde ik me opnieuw in een hoek gedrukt, al ging dat natuurlijk op een totaal andere wijze. ‘Waarom doe ik wat ik doe?,’ vroeg ik me af.
Opeens wist ik het. I need to live in a beautiful way. Mijn kunst is het resultaat van een diepgaand onderzoek naar wat ik voel en waar ik voor sta. Het gaat voorbij de fotografie. Het gaat om omstandigheden en het ervaren van het leven op de meest diepgaande en resonerende manier. Iemand adviseerde me om spreker te worden, zodat ik het publiek het werkelijke verhaal achter mijn werk kon uitleggen. Tijdens mijn eerste TED talk huilde ik op het podium. Het beton brak open. Ik durfde in het gat te kijken. Het heeft me gered. Ik ben eerlijker geworden. Naar mezelf toe. Naar mijn omgeving. Na drieëntwintig jaar huwelijk ben ik gescheiden en dat voelt voor mijn ex-vrouw en mij zoveel beter. Geluk is fragiel. Het is geen constante staat van zijn, maar ik kom geluk steeds regelmatiger tegen.”
MULTIMEDIAAL PROJECT
In 2018 verscheen ‘Homage to Humanity’, het multimediale vervolg op Jimmy Nelson’s eerste boek. Een prachtig gedrukt luxe boekwerk én een gratis app waarmee toelichtende video’s en 360° beelden van de fotolocaties kunnen worden bekeken. Eerder al werd de Jimmy Nelson Foundation opgericht die zich inzet voor het behoud van het culturele erfgoed van inheemse volkeren.“Na ‘Before They Pass Away’ werden we overstelpt met vragen over de verschillende volkeren, hun geschiedenis en leefomgeving. Met ‘Homage to Humanity’ geven we op interactieve wijze antwoorden.” Jimmy toont het boek. De verhalen achter de beelden zijn oneindig. Zo vertelt hij over de Huli-stam uit Papoea-Nieuw-Guinea en het ritueel achter hun ornamentele pruiken, gemaakt van echt haar, die ze hun hele leven lang hebben te onderhouden en versieren. Of over de Mundari in Zuid-Soedan, Afrika. Ze leven van de melk en het bloed van hun koeien.
Stamleden smeren elkaar iedere dag in met as van verbrande koeienpoep, als bescherming tegen de zon en insecten. “Vertrouwen winnen en steeds weer opnieuw met mensen in contact treden staan in mijn werk centraal. Gezien mijn verleden begrijp je dat het een enorme overgave was om me door de mannelijke Mundari naakt in te laten smeren met het as. Dat toelaten werkte echter enorm helend.”
BLIJVEN BEWEGEN
“De mensen die ik vastleg zijn werkelijk met zichzelf verbonden, met elkaar, met hun waarden en met moeder aarde. We kunnen zoveel leren van inheemse volkeren. Het klinkt misschien evangelisch, maar het heeft niks met religie te maken: misschien zijn deze volkeren wel de toekomst of in ieder geval een belangrijk onderdeel ervan. Ik maak obsessieve reizen, fysiek, mentaal, emotioneel en ook financieel om mijn werk te doen.
Ik ga door tunnels en arriveer in een Shangri La. Ik hoop met mijn werk mensen te raken en ze anders te laten leven dan ze nu doen. We zijn bezig de wereld te vernietigen. Kijk naar deze mensen en hoe zij voor elkaar en de planeet zorgen. Stel jezelf de vraag: wat is rijkdom, waar gaan we heen, waar komen we vandaan? Ja, ik heb veel van ze geleerd. Vooral dat ik fysiek in beweging moet blijven om gezond oud te kunnen worden.Daarom heb ik geen auto meer en doe ik zoveel mogelijk lopend of fietsend. Ik koester mijn lijf, drink geen alcohol en eet waar mogelijk vegan. Dat kan bijna overal, behalve in bevroren gebieden. Maar het belangrijkste dat ik van de inheemse volkeren leerde is wat het betekent om werkelijk in het nu te leven en mijn ego af te leggen. Om als iemand geaccepteerd te worden heb je als niemand te komen.”
MUSEALE KUNST
Jimmy Nelson werkt momenteel hard aan een nieuwe stap in zijn carrière: monumentale beelden scheppen die onderdeel zullen zijn van een museum-installatie die, dankzij geluid en geuren, alle zintuigen zal beroeren.“Ik werk nu met een analoge, uitvouwbare 8 x 10 camera waarbij foto’s op grote beeldplaten worden vastgelegd. Van die platen kan ik maar een beperkt aantal stuks meenemen op reis. Soms duurt het een week tot het juiste licht er is en ik heb maar een paar seconden om het beeld te schieten. Thuis is pas zichtbaar wat er op de platen staat.
Ik doe nu wat andere fotografen in het verleden als technisch ‘onmogelijk’ ervaarden: op 8 x 10 landscape formaat mensen in de natuur portretteren. De komende vijf jaar ben ik dus bezig met het maken van de allerlaatste foto’s van de allerlaatste stammen op aarde op de meest vergaande manier. Waarom vijf jaar? Omdat veel volkeren in hun huidige setting daarna niet meer zullen bestaan. Ook op de meest afgelegen plekken zijn er nu smartphones en laat digitalisering cultureel erfgoed vervagen.
Ja, deze werkwijze vraagt om een enorme investering op alle fronten. Het is een intens proces, maar alleen op die manier kan ik een authentieke verbinding met de mensen maken. En, verbinding dat is waar het voor mij om draait.”In Museum aan het Vrijthof in Maastricht is nog t/m 15 maart 2020 de oeuvre-tentoonstelling ‘Homage to Humanity’ van Jimmy Nelson te zien.
www.jimmynelson.comTEKST Kirstin Hanssen
FOTOGRAFIE Jimmy Nelson
PORTRET JIMMY NELSON Jesaja Hizkia Artikem
Dutch 
English