The World of Music Video in Forum, Groningen

Music-video’s zijn alive and kicking. The World of Music Video in Forum, Groningen toont de kracht, geschiedenis en het verhaal van deze kunstvorm. Welkom in de expositie waar je al zingend, dansend en/of fluitend doorheen loopt…

Tekst & fotografie: Annika Hoogeveen

Queen was op diverse terreinen grensverleggend en baanbrekend. Ook op het gebied van de muziekvideo. Bohemian Rhapsody uit 1974 was namelijk de allereerste moderne muziekvideo. Waar de videoclip vroeger meestal een opname van een liveoptreden was, wordt het nu opeens een kunstvorm op zich. Inmiddels is muziek niet meer los te denken van een bijbehorende videoclip die het liedje extra dimensie moet geven.

Onderdeel populaire cultuur

Denk aan Michael Jacksons Thriller, maar ook Gangnam Style van PSY. Vroeger zat je voor de tv om bij TopPop optredens van je favoriete zanger(es) of band te zien. Toen kwam MTV, een soort radio op tv. Vooral tieners zaten aan de buis gekluisterd, wachtend op de video van hun favoriete artiest. Nederland verwelkomde later TMF (The Music Factory), een ideaal medium om muziek –cd’s– te verkopen. Met de komst van Internet werd even gedacht dat het laatste uur van de muziekvideo had geslagen, maar de views op YouTube laten wat anders zien. En vervolgens was er ook nog eens TikTok. Kortom: music videos are alive and kicking.

Tijdgeest

Voorzien van koptelefoon met gelukkig prachtig geluid begin ik aan een tijdreis door het universum der muziekvideo’s. Queen en Nirvana begroetten mij. Twee uiteenlopende periodes en muziekstijlen, maar beide grensverleggende bands die een onuitwisbare indruk hebben achtergelaten op de populaire cultuur, en de belevingswereld van luisteraars. Kledingstijl en manier van leven. De expositie is dwalen door vijftig jaar aan muziek en televisie. Om je geheel mee te nemen in de tijdsgeest worden de diverse clips afgespeeld op televisiesets en schermen die passen bij de tijd van de betreffende muziekvideo. Een trip down memory lane dus. Ik zie Take On Me van a-ha en Jeanny van Falco, Britney Spears met Baby One More Time, maar ook November Rain, waarvan men nog steeds niet geheel zeker weet waar de video over gaat…

Clips die je tegenwoordig voorbij ziet komen in de Top 2000, maar niet meer op televisie. MTV is niet meer echt het kanaal van de clips. Die zender waar alles voorbijkwam – behalve I Want To Break Free van Queen, want mannen in vrouwenkleding was natuurlijk het ergste wat je kon zien in de tijd van de Koude Oorlog.

Ik zie alle genres. Dat voelt als een verademing. Tegenwoordig zit iedereen namelijk nogal in een eigen muziekbubbel. En natuurlijk, het is altijd fijn om je favoriete muziek te horen, maar het belemmert je wel in het horen, ontdekken en misschien zelfs genieten van ‘andere’ muziek. Nieuw geluid dat je inspireert.

Wat ook opvalt: dat je de muziekclips ziet die vroeger controversieel waren, maar nu niet meer. En vice versa. Censuur is namelijk nooit van alle tijden. Addicted to Love van Robert Palmer zou nu misschien niet meer uitgezonden worden, want vrouwonvriendelijk. Gecanceld. Maar het is wel essentieel om die tijdsperiode te begrijpen waarin deze clip tot stand kwam en daarmee ook de normen en waarden van de jaren tachtig.

Zintuigen prikkelen

The World of Music Video is een interdisciplinaire expositie. Net als de muziekvideo als kunstvorm. Het toont de verbinding met fotografie, mode, film, beeldende kunst en dans. Naast de heerlijke muziek is het ook uitermate boeiend om te zien welke ontwikkelingen de muziekvideo in de afgelopen decennia heeft doorgemaakt. Van Queens Bohemian Rhapsody tot Bad Guy van Billie Eilish. Van de excentrieke clips tot ingetogenere werken. Elke clip heeft zijn eigen verhaal, maar de kijker kan daar weer een eigen perspectief op hebben. Door de expositie ga je anders tegen de muziekvideo’s aankijken.

Wat ik belangrijk vind bij een expositie of tentoonstelling is kennis opdoen. Met meer informatie vertrekken dan dat ik bij binnenkomst had. Zo ben ik meer te weten gekomen over de betrokkenheid van diverse bekende regisseurs bij iconische muziekvideo’s. Johnny Depp in een clip van Tom Petty and the Heartbreakers. De beschrijvingen bij de clips zorgen ervoor dat je bepaalde video’s in het vervolg met andere ogen gaat bekijken. Meer diepgang. Verborgen beeldcultuur en gebruik van symboliek. Daarnaast stimuleert het ook het geheugen. De beelden die weggezakt zijn in de krochten van het brein. Herinneringen komen terug. Liedjes en muziekvideo’s die je verbindt aan een situatie of persoon. Daarnaast ben ik erachter gekomen dat ik ook bizarre clips heb gemist de afgelopen jaren. Van sommige heb ik geen spijt…

Over (muziek)smaak valt niet te twisten

De originele expositie was te zien in het Kröller-Müller Museum in Duitsland. In een verlaten mijn, zo vertelt directeur (Marketing & Programma) Hans Poll. Die setting gaf een extra dimensie aan de ervaring. In Forum is gekozen voor een industriële stijl. Dit minimalisme leidt niet af van de hoeveelheid muziekvideo’s. Om ze allemaal te zien, moet je aan de ene kant (ver)dwalen, maar er tegelijkertijd op letten dat je geen hoekje hebt gemist. Nadat ik met het Daft Punks Around the World de expositie verlaat heb ik nog enkele vragen aan Hans Poll:

Hoe is de selectie van de muziekvideo’s tot stand gekomen?

We hebben een zo breed mogelijk scala aan videoclips willen tonen. Dit betekent dat er niet alleen producties uit Amerika, maar ook uit UK, Zuid-Afrika, Zuid-Azië, etc. te zien zijn. Daarnaast voert de expositie langs een vijftal kunstdisciplines: film, fotografie, dans, mode en beeldende kunst, waar alle clips een haakje mee hebben.

Welke clips waren er wel te zien in de originele expositie, maar hebben jullie vervangen en waarom?

De meeste videoclips waren ook in de expositie in het Kröller-Müller Museum in Duitsland te zien. Bij de selectie voor het Forum is gekeken naar wat interessant is voor het Nederlandse publiek. Dit resulteerde er in dat er een aantal Duitse videoclips uitgehaald zijn, terwijl de meest aansprekende behouden zijn. Hiervoor in de plaats zijn een vijftal videoclips toegevoegd waaraan een Nederlander op de een of andere manier een bijdrage geleverd heeft. Dit zijn de volgende videoclips:

– FILM: Golden Earring, Twilight Zone (1982): regie door Dick Maas

– FOTOGRAFIE: Depeche Mode, Enjoy the Silence (1990): regie door Anton Corbijn

– DANS: Jungle, Back On 74 (2023): choreografie door Shay Latukolan

– MODE: Janelle Monáe, Pynk (2018): kledingontwerp door Duran Lantink

– BEELDENDE KUNST: Nobody beats the Drum, Gridin’ (2010) regie door Rogier van der Zwaag

Madonna’s Like a Prayer was ooit een controversiële muziekvideo. Waarom is die niet te zien?

Hier is geen specifieke reden voor. Er zijn door de jaren heen veel videoclips gemaakt die controversieel waren, maar uiteindelijk moet je keuzes maken. Hierbij hebben we goed gekeken naar de videoclips die zoveel mogelijk aansluiten op de vijf genoemde kunstdisciplines.

Religie is door de jaren heen een steeds lastiger onderwerp geworden om te bespreken. Hebben jullie bepaalde video’s die een godsdienst bespreken ‘gemeden’?

Nee, we hebben video’s waarin godsdienst terugkomt niet gemeden. Zo is bijvoorbeeld de videoclip Montero van Lil Nas X te zien, waarin hij met de duivel basketbalt, aan het kruis hangt en de Ark van Noach bestuurt.

The World of Music Video is nog te zien tot en met 18 mei 2025.