Ruimte horloges

De meeste horlogeliefhebbers zijn bekend met het verhaal van de Omega Speedmaster Professional. Dit iconische horloge werd door NASA geselecteerd als officieel gereedschap voor haar astronauten en bereikte in die hoedanigheid de maan, om de pols van Neil Armstrong en hen die hem volgden. Het leverde de Speedmaster de bijnaam ‘Moonwatch’ op, het eerste echte Ruimte Horloge…

Tekst: Thomas van Straaten

Op het moment van schrijven zijn 681 mensen in de ruimte geweest. Je zou dan wellicht denken dat er ook hooguit 681 horloges in de ruimte zijn geweest. En wellicht denk je dat een groot deel daarvan Speedmasters was en de rest een handjevol andere horloges. De realiteit is heel anders. Meer dan 2000 horloges zijn in de ruimte geweest! Hoe dat kan? Een deel komt door acties van de horlogemerken zelf. Omega heeft bijvoorbeeld in 1993 een koffer met vijfendertig Speedmasters een jaar lang op het MIR ruimtestation laten verblijven. De absolute meerderheid komt echter doordat veel astronauten meerdere missies hebben gevlogen en daarbij ook meerdere horloges droegen. Het is niet zeldzaam dat een astronaut een Moonwatch óver zijn pak om had en tegelijk, om beide polsen soms, een eigen horloge ónder zijn pak droeg.

Alleen astronaut Franklin Chan-Diaz heeft op deze manier al tenminste zeven verschillende horloges gedragen in de ruimte. Voor wie het naadje van de kous wil weten: er wordt een nauwkeurige database bijgehouden door liefhebbers onder leiding van Robert J. Jackson. Tegen de tijd dat dit artikel gepubliceerd wordt zouden zij zomaar alweer nieuwe horloges kunnen hebben toegevoegd.

Waar moet een horloge aan voldoen om de ruimte in te kunnen?

Het bekendste verhaal op dit vlak is natuurlijk de selectie van de Omega Speedmaster door NASA. De space agency zocht een horloge voor haar astronauten en kwam met een set bijzonder strenge eisen en navenant brute tests.

De horloges moesten temperaturen van -18 tot +93 graden Celsius doorstaan. Ze moesten 240 uur bij 60 graden en 95% luchtvochtigheid overleven. Er werd getest of ze niet zouden ontbranden door ze achtenveertig uur bij 71 graden in pure zuurstof te houden. Ze kregen schokken van 40G te verduren alsmede blootstelling aan over- en onderdruk en extreme trilling op verschillende frequenties.

Uiteindelijk kwam de Omega Speedmaster als winnaar uit de bus. In 1965 werd dit dan ook het officiële horloge voor de missies die zouden volgen, met de maan als eindbestemming. Deze  relatie duurt overigens voort tot op de dag van vandaag.

Toch hoeft een horloge niet aan ál deze eisen te voldoen om de ruimte in te kunnen. Zoals gezegd dragen astronauten regelmatig hun persoonlijke horloges onder hun pak. Dit zijn lang niet allemaal hardcore toolwatches. Een blik op de database toont Seiko, Sinn, Timex, Casio, Rolex, Tissot, onze ‘eigen’ R.O. Watch van Roland Oostwegel natuurlijk, en zelfs Audemars Piguet. Kortom, bedenk een merk en de kans is groot dat er een horloge van in de ruimte is geweest.

Andere bekende space-flown horloges

 In 1971 zette Dave Scott voet op de maan. Ondanks de rigoureuze tests was het glaasje van zijn Speedmaster gepopt – ongelukjes gebeuren. Hij droeg daarom zijn eigen Bulova chronograaf, die het merk ook specifiek voor dit doeleinde had ontworpen. Een moderne variant van dit horloge wordt tegenwoordig verkocht als de Bulova Lunar Pilot.

Recent is een Rolex GMT Master Ref. 1675 geveild die door Edgar Mitchell werd gedragen tijdens de Apollo 14 missie. Van dit horloge wordt gespeculeerd dat het ook op de maan om zijn pols zat. De GMT Master is sowieso een favoriet onder astronauten, hoewel er ook Daytona’s, Datejusts en Submariners in de ruimte zijn geweest.

Er zijn meerdere merken die horloges ontwikkeld hebben voor ruimtereizen. Zo is de Breitling Aerospace veelvuldig in de ruimte geweest. Ook Yema’s Spationaute is gebruikt, alsmede de Fortis Cosmonaute.

Het zal minder exclusief worden

Ruimtevaart is omgeven door mystiek en romantiek. Iets totaal onbereikbaars voor gewone mensen en de absolute cutting edge van wetenschap en technologie. Het is dan ook niet zo gek dat horlogeliefhebbers dol zijn op space-flown horloges. Met dit in gedachten is het misschien zelfs een beetje eleurstellend dat het al lang niet meer om een handjevol speciale horloges gaat.

En gezien de snelle ontwikkeling en beoogde democratisering van de ruimtevaart is het aannemelijk dat dat clubje van 681 uitverkorenen ook nog eens hard gaat groeien. Het is dan ook de vraag hoe lang Jackson’s database nog bij te houden is. Hij vergelijkt het zelf met de luchtvaart. Als je begin 20e eeuw was begonnen met bijhouden van welke horloges allemaal in een vliegtuig gedragen waren, was dat nog goed te doen. Maar tegen 1925 was het al totaal onmogelijk geworden door de exponentiële groei van de luchtvaart.

Voorlopig is een ruimtevaartverleden echter nog een bijzonder waardevolle bron van marketing inspiratie voor de merken die erbij betrokken waren en/of zijn. Daarnaast leveren daadwerkelijke space-flown horloges nog altijd astronomische bedragen op bij veilingen. En die romantiek zal voorlopig nog wel even blijven bestaan…

Een van Omega’s meest iconische en gewilde uurwerken is terug in productie – nu met een moderne Co-Axial Master Chronometer update. Het beroemde horloge, dat oorspronkelijk werd aangeduid met het referentienummer CK 2998, werd voor het eerst uitgebracht in 1959 en vertegenwoordigde de tweede generatie van de Speedmaster-familie. Het onderscheidde zich door zijn slanke Alpha wijzers, symmetrische kast en donkere bezel, die allemaal verschilden van het eerste Speedmaster model dat werd uitgebracht in 1957. Deze details trokken duidelijk de aandacht van NASA-astronaut Walter “Wally” Schirra, die het model kocht als zijn eigen persoonlijke horloge en het droeg tijdens de Sigma 7-missie van het Mercury-programma, die op 3 oktober 1962 werd gelanceerd. Op dat moment kreeg de CK 2998 zijn bijnaam ‘The First OMEGA in Space’ en startte de erfenis van ruimteverkenning waar Omega vandaag de dag nog steeds beroemd om is. De bijgewerkte modellen van dit jaar volgen dezelfde stijl van de 2e generatie uit 1959, elk met een symmetrische kast van 39,70 mm in gepolijst geborsteld roestvrij staal.