De Amerikaanse fotograaf Spencer Tunick (1967) staat bekend om zijn spectaculaire en kolossale naaktfotografie. In stedelijke omgevingen of natuurlandschappen vormen zijn menselijke installaties een fascinerende nieuwe entiteit. “Soms herken ik dezelfde gezichten op de set. ”
Tekst: Kirstin Hanssen Fotografie: Spencer Tunick
In 2007 trekken 2.000 vrijwilligers in de Amsterdamse Europarking hun kleding uit en nemen de positie aan die Spencer Tunick vlak daarvoor aan hen geïnstrueerd heeft. Ze staan op stoelen en schilderen met een kleurenpalet vol huidtinten de normaliter open inkijk van het markante gebouw in. Wie in ‘een Spencer Tunick’ wil figureren moet vroeg op, want als de zon opkomt wil de kunstenaar wat hij noemt ‘het lichaam zonder kleding’ en ‘het lichaam in veelvoud’ vastgelegd hebben. “Dan is het licht het mooist en de stad nog stil.
Ik ben heel dankbaar voor de mensen die steeds weer bereid zijn om deel te worden van mijn kunst,” vertelt de kunstenaar die voor zijn solo-expositie ‘Public Interventions’ bij galerie Reflex Amsterdam opnieuw in Nederland is. Volgens Tunick ontstaat tijdens het fotograferen meestal een interessante groepsdynamiek, een experiment als het ware, waarbij er doorgaans drie tot vier set-ups gevormd worden. In de jaren negentig ensceneerde hij zijn eerste foto’s van naakte lichamen in stedelijke landschappen in zijn woonplaats New York.
In eerste instantie waren dat individuele naaktportretten in de publieke ruimte. Modellen trof hij in bars, restaurants en via via. “Ik had op een gegeven moment een lijst van zo’n vijftig mensen. Het zou zeker drie jaar in beslag nemen om hen vast te leggen. Ik ben een people pleaser, wilde niemand teleurstellen. ‘Wat als ik iedereen in een keer fotografeer?’ En zo geschiedde in 1994.”
Blootstelling aan kunst
Spencer Tunick groeide op in een creatief nest. “Mijn moeder was werkzaam in de wereld van kunst en interieurontwerp. Mijn vader was een commercieel fotograaf. Op jonge leeftijd leerde ik al te kijken naar objecten in museale settings. Het eerste schilderij wat ik me herinner was Henri Rousseau’s ‘The Dream’ in het MoMA. Daarop is een naakte vrouw in de jungle te zien. Maar er zijn meer invloeden geweest. De installaties van Claes Oldenburg, ‘Fallingwater’ van architect Frank Lloyd Wright.”
Na de kunstacademie gaat Tunick zelf aan de slag als fotograaf en maakt hij al gauw deel uit van de New Yorkse kunstscene. Nadat de eerste groepssessie met vijftig naakten heeft plaatsgevonden wil Tunick meer mensen vastleggen. “Wanneer lichamen worden gegroepeerd, beginnen ze hun individualiteit te verliezen en worden ze een soort van substantie. Heel fascinerend. Dat wilde ik verder onderzoeken. In diezelfde tijd ontmoette ik mijn vrouw Kristin Bowler.
Zij is grafisch ontwerper en bood aan een flyer te ontwerpen waarmee ik modellen kon werven. 1.000 uitgedeelde flyers leverde een opkomst van 100 mensen op. Ik was er zo verrast over.” Tegenwoordig hoeft Tunick niet meer te flyeren. Mensen melden zich na oproepen en masse aan om vastgelegd te worden. Met als hoogtepunt 18.000 naakten op het iconische Zócalo plein in Mexico City in 2007. “Soms herken ik dezelfde gezichten op de set. Die vraag ik dan niet vooraan plaats te nemen.”
Hotelslippers
Hoeveel blote borsten, billen en piemels er ook te zien zijn, Tunick’s werk is allesbehalve erotisch bedoeld. Voor hem is naaktheid een soort rekwisiet. Met zijn werk schept hij een surrealistische wereld waarbij het lichaam de natuur reflecteert of juist de stad, zoals toen hij honderden mensen op een Zwitserse gletsjer liet poseren. “Een opdracht voor Greenpeace om klimaatverandering onder de aandacht te krijgen en ook wel mijn meest uitdagende project. Want al was het op de gletsjer door de zon niet per se koud, wie met blote voeten op het ijs staat loopt het risico onderkoeld te raken of uit te glijden. Daarom stond iedereen op hotelslippers, op een afstand nauwelijks zichtbaar.”
Het spanningsveld tussen natuur en stad is eveneens zichtbaar in ‘Sea of Hull’ waar honderden beschilderde, blauwe lichamen een anonieme straat transformeren in een abstract waterlichaam dat door de Britse stad trekt. De aanwezige stoplichten in de straat geven een extra twist aan het tafereel. “Zulke elementen laat ik zeker in het beeld. Ik leg vast wat er is. Ik ben ook geen beeldbewerker of techneut. Twintig jaar lang heb ik analoog geschoten. Toen stopte Fujifilm met de productie van de films die ik altijd gebruikte.
Een van mijn grootste artistieke teleurstellingen, want ik moest overstappen op digitaal. Ik heb bijna alle knoppen van mijn nieuwe camera verwijderd, het enige wat ik kan aanpassen is de sluiter, iso en het diafragma.” Hij lacht: “Ja, het verhoogt de druk om binnen de beperkte tijd te presteren nóg meer!”
Sociale betrokkenheid
Waren het voorheen alleen naakte lijven al dan niet gebodypaint, in zijn actuele werk gebruikt Spencer Tunick eveneens attributen, zoals de sprookjesachtige sluiers waarmee modellen als ware het geesten in de Nevada woestijn poseren of de zonnelampen die in ‘Bodø Bodyscape’ symbool staan voor de zon als energiebron. “Maatschappelijke thema’s vind ik belangrijk. Klimaat, maar ook lhtbq+ topics en in het verleden HIV.”
Sociale betrokkenheid toonde Tunick ook met zijn Instagram project ‘Stay Apart Together’ dat vrienden, familieleden en geliefden digitaal samenbracht in het tijdperk van Covid-19 door vanaf thuis middels video conferencing gelijktijdig te poseren. Over zijn toekomstplannen zegt hij: “Ik zou graag in Armenië willen fotograferen, want Kristin heeft Armeense roots. Maar ook ‘The Big Island’ van Hawaï staat op mijn verlanglijst, al is het nog steeds niet gelukt om daar een vergunning te krijgen.
Ik verwacht nog tien jaar door te gaan, misschien stop ik daarna wel met reizen. We zijn nu uit de pandemie. Mensen kunnen weer dichterbij elkaar komen en hebben hoop dat de toekomst lichter zal zijn. Daar richt ik me op.”
Spencer Tunick wordt in Nederland vertegenwoordigd door Reflex Amsterdam.
reflexamsterdam.com
spencertunick.com
SPENCER TUNICK
Favoriete kunstenaar: Yayoi Kusama
Beste plek op aarde: Mexico
Vervoersmiddel: opvouwbare fiets en Toyota Hybrid
Horloge: geen
Camera: Fujifilm GFX System
Dutch 
English